Gekoppelde inkomenssteun (GIS) uitgelegd
In het gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB) werd de inkomenssteun geleidelijk “ontkoppeld” van de productie van bepaalde producten. Daartoe is besloten om overproductie op bepaalde gebieden tegen te gaan en te zorgen dat landbouwers zich richten op de marktvraag.
In sommige situaties kunnen evenwel specifieke landbouwsectoren of -subsectoren die om sociaal-economische en/of ecologische redenen belangrijk zijn, worden ondersteund om de problemen aan te pakken waarmee ze worden geconfronteerd.
Het mechanisme voor gekoppelde inkomenssteun (GIS) heeft tot doel een escalatie van deze problemen te voorkomen door:
- het verbeteren van het concurrentievermogen,
- de duurzaamheid, en/of
- de kwaliteit.
Het GIS-mechanisme is met name geschikt in situaties die anders zouden kunnen leiden tot de stopzetting van de productie. Een dergelijke stopzetting kan op haar beurt gevolgen hebben voor andere delen van de toeleveringsketen of daarmee verbonden markten en kan de werkloosheid in reeds economisch achtergebleven plattelandsgebieden doen toenemen.
De steun wordt betaald per dier of per hectare van de betrokken sector (bijvoorbeeld gekoppeld aan de productie) en er gelden verschillende belangrijke voorwaarden en strikte beperkingen om het risico van marktverstoring te beperken.
GIS in de praktijk
Als algemene regel (op enkele uitzonderingen na in naar behoren gemotiveerde gevallen) mogen EU-landen niet meer dan 13% van hun budget voor rechtstreekse betalingen gebruiken om GIS te verlenen. Dit kan echter met maximaal 2 procentpunten worden verhoogd om de productie van eiwithoudende gewassen te ondersteunen, gezien de horizontale moeilijkheid van deze sector en de aanzienlijke invoerafhankelijkheid op EU-niveau.
Het GIS-mechanisme kan alleen worden toegekend aan bepaalde in Verordening (EU) 2021/2115 genoemde sectoren en indien de EU-landen:
- deze vorm van steun hebben gemotiveerd als onderdeel van de interventiestrategie in hun strategische GLB-plannen voor de GLB-periode 2023-2027;
- de moeilijkheid van elke beoogde sector hebben gemotiveerd;
- de langetermijndoelstelling van de steun, zoals het verbeteren van het concurrentievermogen, de kwaliteit en/of de duurzaamheid hebben gemotiveerd, en
- het sociaal-economische en/of ecologische belang van elke beoogde sector hebben gemotiveerd.
Het nieuwe stelsel voor inkomenssteun in het kader van het GLB 2023-2027 bevat maatregelen om financiële steun voor landbouwers en werknemers in de EU eerlijker te verdelen.
De EU-landen moeten ook rekening houden met de mogelijke gevolgen van de steun voor de interne markt.
De volgende sectoren komen in aanmerking: granen, oliehoudende zaden (met uitzondering van zonnebloempitten voor menselijke consumptie), eiwithoudende gewassen met inbegrip van peulvruchten en mengsels van peulvruchten en grassen, vlas, hennep, rijst, noten, zetmeelaardappelen, melk en zuivelproducten, zaaizaad, schapen- en geitenvlees, rundvlees, olijfolie en tafelolijven, zijderupsen, gedroogde voedergewassen, hop, suikerbieten, suikerriet en wortelcichorei, groenten en fruit, en hakhout met korte omlooptijd.
Alle EU-landen, met uitzondering van Nederland, besloten in de periode 2023-2027 aan bepaalde sectoren GIS te verstrekken. De hoogte van de financiering en de bestreken sectoren verschillen echter sterk van land tot land.
Gekoppelde steun in 2014-2022: vrijwillige gekoppelde steun (VGS)
Het was mogelijk om tijdens de vorige programmeringsperiode (2014-2022) gekoppelde steun aan landbouwers te verlenen. Onderstaande documenten geven een overzicht van de steunbesluiten van de EU-landen.
